Θα πληρώσουν τελικά οι μικρομεσαίοι τον «Τιτανικό» της κρίσης;
« Από το 1945, το κράτος δεν έχει ξοδέψει ποτέ τόσα χρήματα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα» τονίζεται στην έκθεση του Ινστιτούτου που συνδέεται με τους Γερμανούς επιχειρηματικούς κύκλους. «Ανάλογα με το τι θα συμβεί τις επόμενες εβδομάδες και μήνες , αυτό το τεράστιο νούμερο μπορεί να γίνει ακόμη μεγαλύτερο», τονίζει ο διευθυντής «ΙW», Μίκαελ Χούτερ, παρουσιάζοντας την έρευνα, υπό τον επίμαχο τίτλο: «Ποιος θα πληρώσει για την κρίση;»
Αυτό είναι άλλωστε το μεγάλο ερώτημα που απασχολεί όλες τις χώρες της Ευρώπης -και την Ελλάδα φυσικά- καθώς η πανδημία κάποια στιγμή θα αντιμετωπιστεί με τους εμβολιασμούς ,αλλά για την οικονομική και κοινωνική κρίση ,που ακολουθεί δεν φαίνεται να υπάρχει ένα αποτελεσματικό εμβόλιο για όλους. « Για τα νοικοκυριά στην Ευρώπη που προσπαθούν κάθε μήνα να εξισορροπήσουν τον προϋπολογισμό τους , η επόμενη ημέρα φαντάζει δύσκολη. Ζαλίζονται βλέποντας ότι συσσωρεύονται χρέη τρισεκατομμυρίων ευρώ» γράφουν οι New York Times σε ανταπόκρισή τους από το Παρίσι. Γιατί δεν είναι φυσικά μόνο το δημόσιο χρέος!
Στη Γαλλία για παράδειγμα, έχει ξεπεράσει τα 2,7 τρισεκατομμύρια ευρώ και σύντομα θα υπερβεί το 120% του ΑΕΠ και στην Ελλάδα τα 340 δισεκατομμύρια (207% του ΑΕΠ). Είναι και το κολοσσιαίο ιδιωτικό χρέος που δημιουργήθηκε στην πανδημία, με αποτέλεσμα να αρχίζει να κυριαρχεί πλέον στα ευρωπαϊκά νοικοκυριά η αγωνία για το πώς θα σταθούν στα πόδια τους την «επόμενη μέρα». Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, που έχει την 3η μεγαλύτερη ύφεση στην ευρωζώνη, το ιδιωτικό χρέος ξεπερνά τα 270 δισεκατομμύρια ευρώ. Το ιδιωτικό χρέος που έχει δημιουργηθεί μάλιστα τους τελευταίους 14 μήνες, από την αρχή της πανδημίας, προς το δημόσιο και τις τράπεζες, ξεπερνά τα 17 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι εκπρόσωποι των Επαγγελματιών και των Βιοτεχνών προειδοποιούν επίσης ότι άλλο τόσο ίσως και μεγαλύτερο είναι το χρέος μεταξύ των ίδιων των επιχειρήσεων για προμήθειες και εμπόρευμα. Αποτέλεσμα; Μία στις τρείς επιχειρήσεις να κινδυνεύουν να βάλουν οριστικά λουκέτο. Και όταν μιλάμε για μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα εννοούμε πάνω από το 95% του συνόλου των εταιρειών της χώρας .
«Δεν μπορούμε να μιλάμε για επόμενη ημέρα, χωρίς ριζική λύση στο πρόβλημα των χρεών της πανδημίας, δίχως διαγραφή μέρους του ιδιωτικού χρέους»,λέει ο Πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, Γιάννης Χατζηθεοδοσίου στη «δημοκρατία». Γιατί φυσικά και ουδεμία ευθύνη έχουν για την κατάσταση αυτή οι περισσότεροι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες-στην εστίαση , τον τουρισμό και την ένδυση για παράδειγμα ,που υποχρεώθηκαν από το κράτος να βάλουν λουκέτο λόγω της καραντίνας. Το «Institut der deutschen Wirtschaft» αποκαλύπτει ότι περίπου 5.000 «εταιρείες ζόμπι» έχουν προστεθεί μόνο στη Γερμανία τους τελευταίους μήνες . Πρόκειται για εταιρείες που δεν μπορούν πλέον να πληρώσουν τους τόκους των δανείων τους.
Οι σύγχρονοι «Μπαρμπα-Γκουριό»
Οι μικρομεσαίοι δεν θέλουν να έχουν την τύχη του «μπαρμπα-Γκουριό» , του εμπόρου στο ομώνυμο βιβλίο του Ονορέ ντε Μπαλζάκ.. Ο μπαρμπα Γκουριό πέθανε πάμφτωχος και εγκαταλελειμμένος στα χρόνια της Παλινόρθωσης, μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Γιατί έπεσε μεν θύμα της ανεξέλεγκτης αγάπης για τις δυο του κόρες, αλλά στη χρεοκοπία του έπαιξαν ρόλο η διαφθορά της παρισινής κοινωνίας στις αρχές του 19ου αιώνα : «Τοκογλύφοι, τυχοδιώκτες, δολοφόνοι, ξεπεσμένοι αριστοκράτες και πρόσωπα που τη συμπεριφορά τους καθόριζαν η φιλοδοξία, η ματαιοδοξία, η ιδιοτέλεια». Ο ήρωας του Μπαλζάκ θα μπορούσε -τηρουμένων των αναλογιών-να σηματοδοτήσει την κατάσταση που αντιμετωπίζουν σήμερα πολλοί «συνάδελφοί» του στην Ελλάδα μεσούσης της πανδημίας. Ο Πρόεδρος του ΕΒΕΑ, Κώστας Μίχαλος τονίζει για παράδειγμα ότι από τις 850.000 επιχειρήσεις στη χώρα ,μόνο οι 15.000 - 20.000 έχουν άμεση πρόσβαση στη ρευστότητα ,καθώς οι συστημικές τράπεζες «δεν έχουν αρθεί στο ύψος των περιστάσεων». Μα που θα βρεθούν τα χρήματα για να σταθούν όρθιες αυτές οι επιχειρήσεις αλλά και να κάνουν επανεκκίνηση μετά την πανδημία; Στους τοκογλύφους ή στους κάθε λογής τυχοδιώκτες; Όταν -όπως λέει ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ Γιώργος Καββαθάς - το 99,6% των επιχειρήσεων της χώρας ,που είναι σχεδόν οικογενειακές, βρίσκεται σε ιδιαίτερα δυσμενή κατάσταση και το 79% αντιμετωπίζει έλλειψη ρευστότητας λόγω της μείωσης του κύκλου εργασιών;
Που θα βρεθούν τα χρήματα ;
Οι ίδιοι οι Γερμανοί επιχειρηματίες -τα μεγέθη των οποίων είναι συχνά δυσθεώρητα για τα ελληνικά δεδομένα- τονίζουν ότι «η πανδημία Covid19 ήταν και είναι η μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνικοπολιτική πρόκληση της μεταπολεμικής περιόδου» ,όπως λέει ο επικεφαλής του IW, Μίκαελ Χούτερ
Οι οικονομικοί εμπειρογνώμονες του IW προτρέπουν την Γερμανική κυβέρνηση «να μην θελήσει να μειώσει το χρέος πολύ γρήγορα και να δώσει στο δημόσιο χώρο περιθώρια για απαραίτητες επενδύσεις, για παράδειγμα σε υποδομές. «Αντί για 20 χρόνια όπως είχε προγραμματιστεί από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, το χρέος πρέπει να αποπληρωθεί σε 40 χρόνια", αναφέρει η μελέτη του IW.
Τραπεζικοί κύκλοι τονίζουν στη «δ» ότι «πρέπει δούμε με ποιο τρόπο μπορούν τα κράτη να γεφυρώσουν το χάσμα στις οικονομίες τους : Ανάμεσα στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που λόγω της πανδημίας δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους ,από τη μία πλευρά και από την άλλη του τραπεζικού συστήματος, που δεν μπορεί να υποστεί απώλειες στην κεφαλαιακή του επάρκεια. Μια σκέψη είναι -όπως τονίζουν οι ίδιοι κύκλοι- το κράτος να παρεμβαίνει και υπό προϋποθέσεις να αναλαμβάνει μέρος του χρέους που οι πολίτες και οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν και οι τράπεζες δεν μπορούν να διαγράψουν Το ζητούμενο είναι η παρέμβαση αυτή να έχει το ελάχιστο δημοσιονομικό κόστος και την βέλτιστη επίδραση στην οικονομία. Επίσης ζητούμενο είναι πως οι παρεμβάσεις αυτές θα ισορροπούν ανάμεσα στην ανάγκη της κοινωνικής συνοχής και ευημερίας, αλλά και της ανάπτυξης».
Περιμένοντας τον …Γκοντό
Προς το παρόν ,οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν ανησυχούν πολύ για τη συσσώρευση του χρέους ,καθώς τα σχεδόν αρνητικά επιτόκια δίνουν μεγάλες ανάσες . Η Κριστίν Λαγκάρντ ,η επικεφαλής της Ευρωπαικής Κεντρικής Τράπεζας, λειτουργεί επίσης ως ο καλύτερος πυροσβέστης . Στην τελευταία συνεδρίαση στα μέσα Μαρτίου, το Συμβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε να επιταχύνει και πάλι τις αγορές ομολόγων .Και πράγματι: τις δύο πρώτες εβδομάδες μετά τη συνεδρίαση, η ΕΚΤ είχε αγοράσει κρατικά ομόλογα ύψους 28,7 δισεκατομμυρίων ευρώ. «Αυτή η πλημμύρα χρημάτων προορίζεται να εξαλείψει τις ανησυχίες για την ευρωπαϊκή οικονομία» γράφει η γερμανική Die Welt. «Οι αγορές ομολόγων και τα αρνητικά επιτόκια καθιστούν το χρήμα αρκετά φθηνό, ώστε οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές να μπορούν να επιβιώσουν οικονομικά από την τρέχουσα κρίση» εκτιμά η γερμανική εφημερίδα.
Μόνο που «τα καθησυχαστικά λόγια δεν φτάνουν για να αποτρέψουν την καταστροφή, τον ...Τιτανικό», προειδοποιεί το γαλλικό περιοδικό Contrepoints.
Οι περισσότερες κυβερνήσεις -μαζί και η Ελληνική -φαίνεται να έχουν εναποθέσει όλες τις ελπίδες τους στα 750 δισεκατομμύρια του Ταμείου Ανάκαμψης. Αλλά τα χρήματα αυτά αργούν. Η διάθεση των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανασυγκρότησης σταμάτησε προς το παρόν με παρέμβαση του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρλσρούης και ίσως χρειαστούν μήνες μέχρι να ανοίξει η κάνουλα...
Στο Δικαστήριο προσέφυγαν οι επικριτές της γερμανικής συμμετοχής στο Ταμείο Ανάκαμψης , εκφράζοντας - σύμφωνα με την Frankfurter Allgemeine Zeitung -το φόβο ότι τα οικονομικά αδύναμα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν θα είναι σε θέση να επιστρέψουν τα δάνειά τους στο Ταμείο, με συνέπεια να πρέπει να αναλάβουν τα χρέη τους τα οικονομικά ισχυρότερα κράτη. Το ίδιο τροπάριο δηλαδή! Ο φόβος μήπως και η Γερμανία αναλάβει οικονομικές υποχρεώσεις για τα χρέη των άλλων χωρών, ιδίως του Νότου . Και μέχρι να αποφανθεί η Καρλσρούη, το Ταμείο Ανάκαμψης υπάρχει μόνο στα χαρτιά και στα οράματα των εμπνευστών της Ενωμένης και αλληλέγγυας Ευρώπης. Αλλά και όταν με το καλό ξεμπλοκαριστούν τα δισεκατομμύρια του Ταμείου Ανάκαμψης, ελάχιστα θα ωφεληθούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις να ξεπεράσουν τα σημερινά τους προβλήματα και αδιέξοδα. Τα κονδύλια του Ταμείου δεν αφορούν τα δραματικά σημερινά προβλήματα των μικρομεσαίων. Αλλά το μέλλον, σε βάθος εξαετίας, και για προγράμματα και τομείς που ενδεχομένως θα αφήσουν απέξω τη συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων.
Και οι Ελληνες μικρομεσαίοι θα ζουν το δράμα του Σάμουελ Μπέκετ: «Περιμένοντας τον Γκοντό»! Όπως λέει στη «δ» ένας έμπορος ενδυμάτων που διατηρεί κατάστημα στο κέντρο της Αθήνας,«θα ακούμε από τα μέσα ενημέρωσης ότι ο Γκοντό δεν θα έρθει σήμερα, οπωσδήποτε, όμως, θα έρθει αύριο. Έτσι, η ζωή μας θα περιστρέφεται γύρω από την πάντα επικείμενη και πάντα αναστελλόμενη άφιξη του Γκοντό, δηλαδή της ρευστότητας και της ρύθμισης των χρεών μας. Θα εξαρτώμεθα αναπόφευκτα από το πρόσωπο του «Γκοντό», χωρίς να ξέρουμε πως θα αντιμετωπίσουμε την κατάσταση». Όπως σημειώνει η Monde Diplomatique , «οι κρίσεις είναι ίδιες.Όταν η καταιγίδα μαίνεται, ο καπετάνιος ζητά αλληλεγγύη. Όταν περάσει η απειλή, η ενότητα εξαφανίζεται: οι πολλοί μένουν στα αμπάρια και οι λίγοι ανεβαίνουν στο κατάστρωμα». Θα επαναληφθεί η ιστορία αυτή ή θα τα αλλάξει όλα η πανδημία;
Μηδενική λιτότητα και περισσότερα κίνητρα
Ο Φάμπιο Πανέτα, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, προειδοποιεί «να μην στοιχηματίζουμε σε μια γρήγορη ανάκαμψη» καθώς η ζημιά στον οικονομικό ιστό λόγω πανδημίας θα είναι μεγαλύτερη από ό,τι είναι σήμερα ορατό. «Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να έχουμε χάσει μόνιμα δύο χρόνια ανάπτυξης», είπε ο Πανέτα σε συνέντευξή του στην ισπανική El Pais . Ο Ιταλός αξιωματούχος της ΕΚΤ λέει τα αυτονόητα: Η αβεβαιότητα εξακολουθεί να είναι υψηλή, η διάθεση του εμβολίου παραμένει αργή και σε ορισμένες χώρες-όπως η Ελλάδα για παράδειγμα- η πανδημία εξαπλώνεται γρήγορα, γεγονός που επηρεάζει άσχημα την οικονομία. «Οι ασυμμετρίες θα αρχίσουν επίσης να εκδηλώνονται εντός της Ευρωζώνης» τονίζει ο Πανέτα. Ο λόγος για αυτό είναι αρκετά απλός: υπάρχουν ορισμένες χώρες -κυρίως στη Νότια Ευρώπη- που λόγω της οικονομικής τους δομής εξαρτώνται περισσότερο από τον τουρισμό. Σε ένα επιδημιολογικό πλαίσιο όπως το σημερινό, με σχεδόν τη βεβαιότητα των πολύ μεγάλων καθυστερήσεων στην εκστρατεία εμβολιασμού, οι χώρες του Νότου θα υποστούν μεγαλύτερη βλάβη.
Ποια πρέπει να είναι η απάντηση της οικονομικής πολιτικής σε αυτό το σενάριο. «Να χτυπήσουμε τα Πολεμικά τύμπανα για την υποστήριξη οικονομιών και αγορών ,με μηδενική λιτότητα και περισσότερα κίνητρα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις» γράφει η ιταλική οικονομική ιστοσελίδα “il Sussidiario.net”. Tι λέει o Πανέτα; «Χρειάζεται μια επιθετική απάντηση από την ΕΚΤ χρησιμοποιώντας όλους τους πόρους του προγράμματος αγοράς στοιχείων τίτλων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα (Pepp). Προειδοποιεί επίσης ότι η νομισματική πολιτική από μόνη της δεν είναι αρκετή και ότι απαιτείται μια υπερ-επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, με μηδενική λιτότητα, όπως συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες με το πρόγραμμα Μπάιντεν.
Ο Πανέτα φαίνεται να τα λέει όλα αυτά για να τα ακούν περισσότερο ορισμένα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, εκφραστές των χωρών της Βόρειας Ευρώπης, που πιέζουν για νέα λιτότητα μόλις η οικονομία της Ευρωζώνης αρχίσει να ανακάμπτει. «Αλλά είναι επίσης ένα μήνυμα που απευθύνεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στις κυβερνήσεις των κρατών μελών, διότι η αντίθεση μεταξύ «γερακιών της λιτότητας» και «περιστεριών» πρέπει να φτάσει από την Φρανκφούρτη και τον Πύργο της ΕΚΤ , στις Βρυξέλλες, στις διάφορες κυβερνήσεις και σε όλο το πλαίσιο οικονομικής πολιτικής που διέπει την Ευρωζώνη», τονίζει η ιταλική οικονομική ιστοσελίδα. Αλλωστε ,αν η νομισματική πολιτική δεν υποστηρίζεται από τη δημοσιονομική πολιτική, δεν μπορεί από μόνη της να μετριάσει αυτό το τεράστιο σοκ για τις πιο ευάλωτες οικονομίες, όπως η ελληνική … Για να μην επιστρέψουμε και πάλι στο 2010 -γράφουν οι New York Times , "όταν η πολιτική σκληρής λιτότητας που επέβαλε η Γερμανία , στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους , λίγο έλειψε να διαλύσει την ευρωζώνη"
